Wytwory działalności twórczej człowieka podlegają ochronie prawnej. Zakres i przedmiot tej ochrony wyznaczają przede wszystkim przepisy Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W przepisach tych sformułowano w szczególności definicję utworu, którą wykorzystuje się do rozstrzygania, czy pewnemu obiektowi należy się ochrona prawna. Ujmując rzecz inaczej, to, co nie zostaje uznane za utwór w rozumieniu prawa autorskiego, nie podlega ochronie prawno-autorskiej. Sformułowana w prawie koncepcja utworu jest dla wielu osób nieintuicyjna i dlatego też zasługuje na omówienie. W artykule wyjaśniamy, czym jest utwór oraz odpowiadamy na pytanie, co nie podlega prawu autorskiemu. Opisujemy ponadto wybrane rodzaje symboli własności intelektualnej.
Jakie utwory chroni prawo autorskie?
Przedmiotem ochrony w prawie autorskim jest utwór. Zgodnie z przepisem art. 1. ust. 1. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Przepis art. 1. ust. 2. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zawiera z kolei katalog typów wytworów twórczej działalności człowieka, które mogą zostać uznane za utwory. Katalog ten jest otwarty, tj. dopuszcza się sytuację, że wytwór działalności typu nieokreślonego w katalogu zostanie uznany za utwór. Wskazany przepis głosi, że przedmiotem prawa autorskiego są ” między innymi ” utwory:
- wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
- plastyczne,
- fotograficzne,
- lutnicze,
- wzornictwa przemysłowego,
- architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
- muzyczne i słowno-muzyczne,
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
- audiowizualne (w tym filmowe).
Należy mieć na uwadze, że prawno-autorska koncepcja utworu znacznie odbiega od intuicji, które wiążemy zwykle z pojęciem utworu. Ujmując rzecz prosto, utwór w rozumieniu ustawy nie musi być wartościowy pod względem artystycznym. Zakres definicji utworu jest w tym przypadku bardzo szeroki i może obejmować np. krasnale ogrodowe czy przydrożne kapliczki. W tym kontekście warto na marginesie odnotować, że w prawie polskim przyjmuje się koncepcję tzw. minimalnego poziomu twórczości. Zgodnie z nią nawet niewielki wkład twórczy w powstający przedmiot decyduje o tym, że można zakwalifikować go jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego.
Mogą zainteresować Cię także:
- Ulga IP Box – co to jest?
- Przykłady kosztów związanych z wytworzeniem kwalifikowanego IP w rozliczeniu IP Box
- Niezakończone prace projektowe a prawo do 50% kosztów uzyskania przychodów
Co nie podlega prawu autorskiemu?
Skoro zakres omawianej definicji utworu jest na tyle szeroki, że obejmuje nawet te obiekty, które nie odznaczają się artystyczną doniosłością, możemy postawić pytanie, co w takim razie nie stanowi przedmiotu ochrony prawnoautorskiej. Przepis art. 4. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje, że przedmiotem ochrony prawo autorskiego nie są:
- akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
- urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
- opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
- proste informacje prasowe.
Oznacza to, że nawet jeśli wymienione obiekty spełniają definicję utworu, są wyłączone spod ochrony prawnoautorskiej. Oprócz tego ochronie nie będą podlegać te obiekty, które nie mają cech, które w tej definicji wskazano. Można zatem powiedzieć, że utworami w rozumieniu prawa autorskiego nie będą obiekty, które:
- nie są rezultatem działalności człowieka, np. wytwory przyrody,
- nie są ustalone, tzn. nie zostały uzewnętrznione, zakomunikowane, np. pomysły,
- nie odznaczają się minimalnym poziomem twórczości, np. przepisany wiersz cudzego autorstwa.
Rozstrzygnięcie, czy w danym przypadku mamy do czynienia z utworem, jest w praktyce bardzo trudne i wymaga profesjonalnego doradztwa prawnego. Prawa autorskie mają decydujące znaczenie w przypadku możliwości zastosowania ulgi IP Box. W zakresie IP Box może Państwa wspomóc nasz zespół doradców podatkowych, którzy zrealizowali z sukcesem wiele zleceń w tym obszarze.
Prawa autorskie pozwalają także do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów dla pracowników, których efekty pracy są objęte prawami autorskimi. Najczęściej są to programiści komputerowi – to oni z branży IT najczęściej korzystają z podwyższonych 50% kosztów uzyskania przychodów.
Tutaj również zespół naszych doradców podatkowych pomoże Państwu przygotować procedury korzystania z 50% kosztów uzyskania przychodów.
Kiedy wygasają prawa autorskie?
Czas trwania ochrony prawnoautorskiej jest różny w zależności od tego, czy chodzi o prawa autorskie osobiste, czy prawa autorskie majątkowe. Te pierwsze – należące wyłącznie do autora – mają charakter bezterminowy. Drugie natomiast gasną z upływem 70 lat od wydarzeń wymienionych w Ustawie o ochronie praw autorskich i praw pokrewnych, np. śmierci twórcy czy pierwszego rozpowszechnienia utworu, jeśli jego twórca nie jest znany, chyba że:
- pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub
- autor ujawnił swoją tożsamość.
Symbole oznaczające zastrzeżenie praw autorskich
Na zakończenie poświęćmy kilka słów symbolom ” i „, które napotykamy niemal codziennie, nie zawsze jednak poprawnie określając przedmiot ich odniesienia. Co oznaczają wymienione symbole?
– ” copyright ” za jego pomocą oznaczane są nazwy, hasła lub wzory, w odniesieniu do których określone podmioty dysponują majątkowymi prawami autorskimi.
– ” trademark ” za pomocą tego znaku oznacza się produkty lub usługi oferowane przez dany podmiot w celu odróżnienia ich od produktów i usług oferowanych przez inne podmioty.
ATL Flor&Błaszak posiada zespół radców prawnych i doradców podatkowych, którzy pozwolą Państwu ustalić co podlega pod prawa autorskie, jak je zabezpieczyć, a także jak wykorzystać prawa autorskie do osiągnięcia benefitów podatkowych
