Mówiąc o elastyczności w kontekście biznesowym, zwykle mamy na myśli umiejętność przystosowania się danego podmiotu do zmiennych warunków rynkowych oraz nowych rozwiązań technologicznych, które na rynek wpływają. Tak rozumiana elastyczność dotyczy w szczególności przedsiębiorców, którzy zatrudniają pracowników. Z perspektywy przedsiębiorcy-pracodawcy zatrudnienie generuje koszty, które mogą wpływać negatywnie na kondycję finansową jego firmy. Aby koszty te zredukować, przedsiębiorcy chętnie sięgają po elastyczne formy zatrudnienia, czyli takie formy zatrudnienia, które pozwolą mu dostosować się do dynamicznych warunków rynkowych. W artykule wskazujemy popularne wśród podmiotów gospodarczych elastyczne formy zatrudnienia i charakteryzujemy je w kontekście problemu optymalizacji kosztów pracy.
Elastyczne zatrudnienie – rodzaje
Przedsiębiorca dążący do optymalizacji kosztów pracy może skorzystać z szeregu różnych form zatrudnienia. Należą do nich m.in.:
- zatrudnienie na podstawie umów prawa cywilnego (umowy o dzieło i umowy zlecenia),
- praca na wezwanie,
- outsourcing,
- leasing pracowniczy,
- zatrudnienie na podstawie umowy nakładczej.
Poniżej zajmiemy się analizą wybranych z wymienionych elastycznych form zatrudnienia.
Optymalizacja warunków pracy za pomocą umów cywilnoprawnych
Zatrudnianie pracowników na podstawie umów prawa cywilnego jest wśród przedsiębiorców powszechną praktyką. Do podstawowych zalet tych umów należą: duża swoboda w kształtowaniu stosunku zobowiązaniowego, ograniczenie kosztów podatkowych związanych z zatrudnieniem pracownika oraz łatwość rozwiązania stosunku zobowiązaniowego i ograniczenie ryzyka ewentualnych postępowań sądowych. Zalety te stają się szczególnie widoczne, jeśli porównamy zatrudnienie na podstawie umów cywilnoprawnych z zatrudnieniem na podstawie umów o pracę. W przypadku umów drugiego rodzaju koszty zatrudnienia są większe, a pracownik zyskuje dużo większą ochronę prawną.
Optymalizacja kosztów pracy za pomocą umów cywilnoprawnych okazuje się zwykle dobrym pomysłem. Przedsiębiorca powinien jednak pamiętać o ograniczeniu określonym w przepisie art. 22. § 12. Kodeksu pracy, zgodnie z którym nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków charakterystycznych dla zatrudnienia pracowniczego. Warunki te zostały określone w przepisie poprzedzającym przepis wskazany. Zgodnie z przepisem art. 22. § 11 świadczenie pracy na rzecz i pod kierownictwem podmiotu zatrudniającego oraz w miejscu i w czasie określonym przez ten podmiot, jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej umowy.
Ryzyko uznania danego stosunku cywilnoprawnego za stosunek pracy może zostać zredukowane, jeśli pracownik wykonuje na rzecz przedsiębiorcy pracę zdalną. Wówczas występują najczęściej elastyczne formy czasu pracy, takie jak ruchomy czas pracy czy zmienne godziny jej rozpoczynania i kończenia. Warto jednak pamiętać, że również w takim przypadku sąd może uznać, że dane warunki zatrudnienia są charakterystyczne dla zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Decydująca dla sądu okolicznością może bowiem okazać się występujący między pracownikiem a pracodawcą stosunek podrzędności.
Outsourcing jako środek optymalizacji kosztów pracy
W outsourcingu dany podmiot gospodarczy korzysta z usług zewnętrznych podmiotów – specjalistów z danej dziedziny, np. prawników, księgowych, informatyków, firm ochroniarskich. Zwykle outsourcing wykorzystywany jest w przypadku zadań pomocniczych w stosunku do głównego przedmiotu działalności przedsiębiorcy. Nie jest jednak wykluczona sytuacja, że outsourcing dotyczyć będzie jego działalności podstawowej.
Outsourcing przyczynia się do obniżenia kosztów realizacji zadań zleconych z uwagi na redukcję obowiązków podatkowych, a także pozwala uniknąć trudności związanych z zatrudnieniem pracownika. W szczególności w tym wypadku wyeliminowane zostaje ryzyko odpowiedzialności za szkodę przez niego wyrządzoną – odpowiedzialność tę przejmuje firma zewnętrzna. Co również ważne, to na przedsiębiorcy zewnętrznym spoczywa obowiązek prawidłowego zatrudnienia, przedsiębiorca korzystający z outsourcingu nie musi więc obawiać się kosztów związanych z ewentualnymi sporami sądowych z zakresu prawa pracy.
Warto pamiętać, że decydując się na outsourcing, przedsiębiorca powinien zachować ostrożność w doborze współpracowników oraz zadbać o odpowiednie mechanizmy kontroli wykonywanej pracy i ochrony informacji poufnych. W przeciwnym razie może okazać się, że optymalizacja kosztów pracy zakończyła się niepowodzeniem. W przypadku wykorzystania elastycznej formy zatrudnienia w postaci outsourcingu należy również każdorazowo dokonać szczegółowej analizy prawnej procesu przekazywania zadań na zewnątrz, zwracając w szczególności uwagę na to, czy nie będzie on skutkował przejściem zakładu pracy, czy też jego części z podmiotu zlecającego wykonanie zadań na podmiot zewnętrzny, który je wykonuje.
Oferta: Delegowanie pracowników
Optymalizacja kosztów pracy – podsumowanie
Elastyczne formy zatrudnienia dają przedsiębiorcy szansę na redukcję kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników w ramach stosunku pracy. Z uwagi na to formy te mogą być traktowane jako skuteczny środek optymalizacji kosztów. Ważne w tym kontekście jest również ograniczenie ryzyk, które zwykle wiążą się z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę – przedsiębiorca decydujący się na elastyczne formy zatrudnienia nie musi obawiać się np. o wystąpienie sporów o roszczenia wynikające ze stosunku pracy. Warto jednakże pamiętać, że elastyczne formy zatrudnienia generują ryzyka swoiste, charakterystyczne wyłącznie dla nich, stąd przedsiębiorca, który chce efektywnie ograniczyć koszty, powinien zachować ostrożność w zakresie doboru współpracowników i dostosować swoje działania dotyczące relacji z nimi do obowiązujących przepisów prawa.