Kwestią, którą powinien rozważyć przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą, jest dopasowanie odpowiedniej formy organizacyjnej do charakteru tej działalności i zakładanych celów biznesowych. Każdy z wyróżnionych w prawie cywilnym i handlowym typów form organizacyjnych ma cechy swoiste, określające istotne z perspektywy przedsiębiorcy zagadnienia, np. granice odpowiedzialności za działanie organizacji czy sposób jej zarządzania. Z tego względu wybór odpowiedniej formy może mieć kluczowe znaczenie dla powodzenia przedsięwzięcia biznesowego. W artykule szczegółowo opisujemy spółkę komandytową, czyli jedną z kilku form organizacyjnych określanych w prawie handlowym mianem spółki osobowej. Dzięki lekturze tekstu dowiesz się, co to spółka komandytowa, czym się charakteryzuje, czy spółka komandytowa jest osobą prawną, a także jakie są jej wady i zalety.
Podstawowe informacje, czyli co to spółka komandytowa?
Spółka komandytowa jest jedną z wyróżnionych w Kodeksie spółek handlowych spółek osobowych. Ustawa przyznaje jej zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że spółka komandytowa może być podmiotem praw i obowiązków, a także samodzielnie kształtować swoją sytuację prawną za pomocą oświadczeń woli: nabywać we własnym imieniu prawa i zaciągać zobowiązania. Cechą charakterystyczną spółki komandytowej jest sposób rozwiązania kwestii odpowiedzialności. Ujmując rzecz ściślej, spółka może być utworzona przez co najmniej dwóch wspólników, z których jeden ” komandytariusz ” ponosi ograniczoną odpowiedzialność za jej zobowiązania, drugi natomiast ” komplementariusz ” odpowiada za te zobowiązania całym swoim majątkiem. Z uwagi na charakterystyczne rozłożenie odpowiedzialności spółkę komandytową uznaje się za odpowiednią formę organizacji dla wspólników, spośród których jeden angażuje się w sprawy spółki, zaś drugi chce jedynie zapewnić spółce wkład finansowy.
Czy spółka komandytowa jest osobą prawną?
Choć spółka komandytowa dysponuje zdolnością prawną i zdolnością do czynności prawnych, nie jest ona osobą prawną, lecz jednostką organizacyjną w rozumieniu art. 33(1) Kodeksu cywilnego (czasem określaną również jako ułomna osoba prawna). Należy przy tym pamiętać, że do tego rodzaju jednostek organizacyjnych (czyli w zasadzie do wszystkich spółek osobowych) stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.
Rejestracja spółki komandytowej
Powstanie spółki komandytowej zależy od spełnienia dwóch warunków:
- zawarcie umowy spółki przez co najmniej dwóch wspólników: komplementariusza i komandytariusza;
- rejestracja spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym; wpis ma charakter konstytutywny – spółka zyskuje byt prawny w momencie rejestracji; od 1 lipca 2021 r. spółkę komandytową rejestruje się elektronicznie za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych lub portalu S24.
Następnie ( po dokonaniu wpisu w KRS ) spółka zgłasza dane uzupełniające do urzędu skarbowego za pomocą formularza. Do danych uzupełniających należą w szczególności: numery rachunków bankowych, miejsce prowadzenia działalności, dane kontaktowe czy przewidywana liczba pracowników. Należy dodać, że w sytuacji, gdy umowa spółki jest zawierana za pomocą portalu S24, na wspólnikach spoczywa dodatkowo obowiązek złożenia do urzędu skarbowego deklaracji PCC-3, na podstawie której uiszczany jest od czynności cywilnoprawnych związany z wniesieniem wkładów do spółki. W przypadku natomiast, gdy umowa spółki zawierana jest w formie aktu notarialnego, podatek pobiera i przekazuje do urzędu notariusz.
Umowa spółki komandytowej – forma i elementy obligatoryjne
Umowa spółki komandytowej może zostać zawarta na dwa sposoby: w formie aktu notarialnego oraz w formie elektronicznej przy użyciu udostępnionego w systemie teleinformatycznym wzorca umowy. Należy przy tym pamiętać, że zawarcie umowy spółki na drugi z wymienionych sposobów wiąże się z ograniczeniem dopuszczalnych zmian – umowę trudniej jest dostosować do indywidualnych potrzeb przedsiębiorców. Co również ważne, wspólnicy zakładanej organizacji mogą w tym wypadku wnieść do niej wkłady wyłącznie w formie pieniężnej, wniesieniu wkładu niepieniężnego (aportu) musi towarzyszyć akt notarialny.
Umowa spółki komandytowej powinna zawierać następujące elementy obligatoryjne:
- firmę spółki – oznaczenie identyfikujące spółkę w obrocie gospodarczym; firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego, kilku lub wszystkich komplementariuszy, a także określenie “spółka komandytowa” lub skrót “sp. k.”; jeśli komplementariuszem jest osoba prawna (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna), firma spółki komandytowej powinna zawierać pełną nazwę tej osoby prawnej, a także określenie “spółka komandytowa”;
- siedzibę spółki – nazwę miejscowości, w której znajduje się siedziba;
- przedmiot działalności spółki – przedmiot opisany zgodnie z kodami Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD);
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony – umowa może być zawarta zarówno na czas nieoznaczony, jak i oznaczony;
- oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość – wkłady mogą mieć charakter niepieniężny (aport, np. w postaci nieruchomości czy środków transportu) lub pieniężny; każdy ze wspólników ma obowiązek wniesienia wkładu;
- sumę komandytową – oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki; suma komandytowa określana jest osobno dla każdego komandytariusza wnoszącego wkład do spółki.
Majątek spółki komandytowej
Należy pamiętać, że majątek spółki komandytowej nie stanowi przedmiotu współwłasności wspólników, lecz odrębny przedmiot własności spółki. Do majątku spółki komandytowej należą w szczególności:
- prawa majątkowe wniesione przez wspólników jako wkład;
- prawa majątkowe nabyte przez spółkę.
Za pomocą wkładu spółka jest wyposażana w majątek, który następnie może zostać powiększony w wyniku działalności gospodarczej. Wkładem wniesionym przez wspólników są zwykle:
- pieniądze;
- prawa własności nieruchomości;
- prawa własności ruchomości;
- wierzytelności;
- praca i świadczenie usług (przedmiotem wkładu komandytariusza może być zobowiązanie do wykonywania określonej pracy bądź świadczenia usług pod warunkiem, że wartość innych jego wkładów jest równa sumie komandytowej lub od niej wyższa.
Podział zysków w spółce komandytowej
Regulacje dotyczące podziału zysków w spółce są najczęściej zawarte w umowie spółki. Wspólnicy mogą ustalić zasady udziału komplementariuszy i komandytariuszy w zysku w rozmaity sposób. Dopuszczalne jest na przykład określenie w umowie procentowego udziału w zysku danego wspólnika niezależnie od wartości jego wkładu. Jeśli wspólnicy nie ustalą podziału umownie, wówczas stosuje się odpowiednie przepisy, które wskazują, że:
- udział każdego z komplementariuszy jest równy, bez względu na rodzaj i wartość wkładów;
- udział każdego z komandytariuszy jest proporcjonalny do wniesionego wkładu.
Warto dodać, że jeśli wkład wniesiony do spółki przez komandytariusza jest niższy od wartości wkładu umówionego, wówczas zysk przypadający temu komandytariuszowi za dany rok obrotowy jest przeznaczany w pierwszej kolejności na uzupełnienie różnicy między wniesionym przez niego wkładem a wkładem umówionym.
Prowadzenie spraw spółki komandytowej
Za prowadzenie spraw spółki komandytowej uznaje się szereg działań, których celem jest zorganizowanie jej działalności w taki sposób, by odpowiadał on jej celowi gospodarczemu. Prowadzenie spółki należy odróżnić od jej reprezentacji, czyli od czynności mających skutki wobec osób trzecich.
Jeśli w umowie kwestia prowadzenia spraw spółki nie została uregulowana w swoisty sposób, prawo i obowiązek prowadzenia jej spraw przysługuje każdemu komplementariuszowi. Oczywiście strony umowy mogą np. postanowić, że prawa i obowiązki tego rodzaju będą przysługiwać wyłącznie jednemu komplementariuszowi bądź kilku wybranym komplementariuszom. Powierzenie prowadzenia spraw spółki komandytowej może nastąpić nie tylko w drodze umowy, ale również za pomocą uchwały.
Należy zaznaczyć, że jeśli prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki przysługuje wyłącznie wybranym komplementariuszom, wówczas do podejmowanych przez nich działań stosuje się zasady dotyczące prowadzenia spraw przez wszystkich wspólników. Innymi słowy, w przypadku, gdy do podjęcia danej uchwały wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, uchwała podjęta przez wspólników wybranych do prowadzenia spraw spółki wywołuje taki skutek, jakby została podjęta przez wszystkich wspólników.
Reprezentacja spółki komandytowej
Jak powiedzieliśmy wyżej, należy odróżnić od siebie prowadzenie spraw spółki od jej reprezentacji. W ramach reprezentacji spółki wspólnicy podejmują czynności, które wywołują skutki wobec osób trzecich, tj. na zewnątrz spółki. Związanie spółki czynnościami prawnymi podjętymi przez wspólnika zależy od tego, czy wspólnik posiadał odpowiednie umocowanie i działał w jego granicach. Umocowanie to określa się jako
prawo do reprezentowania spółki czy prawo reprezentacji. Prawo to przysługuje każdemu komplementariuszowi, w tym również komplementariuszom, którzy zostali wyłączeni od prowadzenia spraw spółki na mocy umowy bądź uchwały. Oczywiście spółka może być ponadto reprezentowana przez pełnomocników i prokurentów.
Odpowiedzialność wspólników spółki komandytowej
Charakterystyczny dla spółki komandytowej jest sposób podziału odpowiedzialności za jej zobowiązania między komandytariuszy a komplementariuszy. Komandytariusze odpowiadają za długi spółki w sposób ograniczony – zakres tej odpowiedzialności zostaje ustalony kwotowo w umowie spółki. Warto zauważyć, że jeśli komandytariusz wniesie do spółki wkład, którego wartość przewyższa sumę komandytową bądź jest jej równa, wówczas nie ponosi on odpowiedzialności za zobowiązania spółki własnym majątkiem.
W przeciwieństwie do komandytariuszy komplementariusze odpowiadają za długi spółki bez ograniczenia tj. całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność komplementariusza ma charakter subsydiarny. Oznacza to, że egzekucja należności z jego majątku prywatnego jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy postępowanie egzekucyjne wobec samej spółki okazało się bezskuteczne.
Jaki PIT dla wspólnika spółki komandytowej?
Od 1 stycznia 2021 roku spółka komandytowa jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Wcześniej podatnikami byli wyłącznie wspólnicy spółki. Podstawowa wysokość stawki podatku dochodowego od osób prawnych jest wyrażona procentowo i wynosi 19% od dochodu. Warto dodać, że w sytuacji, gdy spółka jest tzw. małym podatnikiem i jej roczne dochody nie przekraczają 2 mln euro, stawka wynosi 9% od uzyskanego dochodu.
Oprócz tego opodatkowaniu podlegają wspólnicy spółki komandytowej – są oni zobowiązani odprowadzać podatek od otrzymanego ze spółki zysku. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami na wspólnikach spoczywa obowiązek rozliczenia dochodu za pośrednictwem spółki (płatnik) w formie ryczałtu (19%). Tym samym wspólnicy nie korzystają już z deklaracji PIT-36 i PIT-36L.
Spółka komandytowa – wady i zalety
Na zakończenie zastanówmy się nad wadami i zaletami prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki komandytowej. Liczne zalety tej formy organizacji zostały szczegółowo omówione w artykule. Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki komandytowej wiąże się również z pewnymi wadami, ich katalog został poszerzony w wyniku nowelizacji przepisów, wskutek której dopuszcza się podwójne opodatkowanie spółki i jej wspólników.
Zalety | Wady |
|
|
Jak widać, choć spółka komandytowa może być uznana za atrakcyjną formę prowadzenia działalności, nie jest ona pozbawiona wad. Przedsiębiorca rozważający prowadzenie działalności w formie spółki komandytowej powinien przed podjęciem decyzji dokładnie przeanalizować możliwe straty i korzyści.