Z dniem 1 stycznia 2020 r. weszła w życie podpisana przez Prezydenta ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Głównym zadaniem nowelizacji ma być usprawnienie płynności finansowej przedsiębiorstw, a także przeciwdziałanie nieterminowym spłatom zadłużeń związanych z transakcjami w obrocie gospodarczym. Oprócz powyższego ustawa wprowadza również nowe mechanizmy ochrony słabszych stron stosunków gospodarczych, rozumianych jako mali, mikro i średni przedsiębiorcy (w rozumieniu załącznika I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i art. 108 Traktatu).
Wprowadzono modyfikacje w przepisach wielu istniejących ustaw, m.in ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, której nazwa została zmieniona na ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ordynacji podatkowej oraz Kodeksie postępowania cywilnego.
Najistotniejsze elementy nowelizacji zostały wyszczególnione poniżej.
Terminy zapłaty
Ustawa skróciła terminy zapłaty w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny do maksymalnie 30 dni. Wyjątek stanowią podmioty lecznicze, dla których przewidziano termin 60-dniowy.
Termin zapłaty przy transakcjach asymetrycznych tj. takich, w których wierzyciel jest mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą lub średnim przedsiębiorcą, a dłużnik dużym przedsiębiorcą będzie wynosił 60 dni. Warto zaznaczyć, że termin ten ma charakter bezwzględny, a więc próba wydłużenia go przez zapis umowny będzie skutkowała jego nieważnością. Limit 60 dni zastosowano także do transakcji symetrycznych (miedzy przedsiębiorcami jednakowego „formatu”), ale w tym ostatnim przypadku istnieje możliwość umownego wydłużenia terminu o ile nie będzie to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela
Oprócz sankcji nieważności będącej skutkiem przekroczenia ustawowych limitów, wprowadzono również możliwość wypowiedzenia umowy lub odstąpienia od niej przez wierzyciela, jeśli termin płatności będzie ustalony na poziomie ponad 120 dni od doręczenia rachunku lub faktury. W przypadku skorzystania z prawa do wypowiedzenia wszelkie należności z tytułu już dostarczonych towarów lub wykonanych usług staną się wymagalne w ciągu 7 dni.
Kontrola dużych przedsiębiorców
Przedsiębiorcy oraz grupy kapitałowe otrzymujące największy przychód ( powyżej 50 mln euro rocznie) zostaną zobowiązani do składania sprawozdań o stosowanych przez siebie terminach zapłaty. Pierwsze raporty będą składane w 2021 r. ministrowi właściwemu do spraw gospodarki. Dodatkowo zostaną one udostępnione publicznie w Biuletynie Informacji Publicznej, aby umożliwić kontrahentom takich podmiotów weryfikację, jak duzi partnerzy realizują swoje zobowiązania oraz ocenić ryzyko wchodzenia z nimi w relacje biznesowe.
Kary za niedotrzymanie terminów zapłaty
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej „UOKiK”) otrzymał kompetencję do nakładania administracyjnych kar pieniężnych na przedsiębiorców nadmiernie opóźniających się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Nadmierne opóźnienie jest w ustawie rozumiane jako sytuacja, w której w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń niespełnionych przez przedsiębiorcę oraz spełnionych przez niego po terminie wyniesie co najmniej 5 mln złotych.
Postępowanie przed UOKiK będzie wszczynane z urzędu lub na wniosek. Wysokość ewentualnej kary będzie zależeć od wartości niezapłaconych faktur i długości pozostawania przez przedsiębiorcę w opóźnieniu. Decyzja o nałożeniu kary zostanie dodatkowo opublikowana na stronie internetowej UOKiK.
Konsekwencje podatkowe
Zgodnie z treścią oficjalnego komunikatu dot. ustawy: „W zakresie podatków dochodowych, zarówno od osób fizycznych, jak i od osób prawnych, ustawa przewiduje wprowadzenie przepisów szczególnych mających na celu rozpoznawanie skutków w podatku dochodowym tzw. złych długów. Wprowadzone zmiany przewidują możliwość pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania o kwotę wierzytelności, jeżeli wierzytelność ta nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni, od dnia upływu terminu jej płatności oraz nałożenie na dłużnika obowiązku doliczenia do podstawy opodatkowania (podatek CIT i PIT) kwoty nieuregulowanego zobowiązania, jeżeli zobowiązanie nie zostało uregulowane w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w fakturze (rachunku) lub umowie.”
Zmiany w procedurze cywilnej i ułatwienie zabezpieczenia roszczeń
Nowelizacja upraszcza procedurę dochodzenia roszczeń wynikających z transakcji handlowych, w których wartość nie przekracza 75 000 złotych. Ustawa wprowadza istotne ułatwienie w zabezpieczaniu takich roszczeń, pod warunkiem, że od terminu zapłaty minęło już co najmniej 3 miesiące. W przypadku dochodzenia takiej należności, powód nie jest już obowiązany wykazywać interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, a jedynie uprawdopodobnić swoje roszczenie.
Pozostałe zmiany
Oprócz powyższych, ustawodawca wprowadza również szereg pomniejszych zmian mających wpłynąć na zwiększenie dyscypliny płatniczej w obrocie gospodarczym.
Zwiększono ustawowe odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych o dwa punkty procentowe.
Przerzucono ciężar dowodu, że termin w umowie nie jest rażąco nieuczciwy, na dłużnika. Wprowadzono przy tym zasadę, iż trzyletni termin na ustalenie, że termin zapłaty określony w umowie jest nieuczciwy wobec wierzyciela biegnie od dnia zakończenia wykonywania umowy. Ustalono nieważność zrzeczenia się roszczenia o ustalenie, że termin zapłaty jest nieuczciwy wobec wierzyciela oraz możliwość odstąpienia przez wierzyciela od umowy lub jej wypowiedzenia, gdy ustalony w niej termin zapłaty został nadmiernie wydłużony, czyli przekracza 120 dni, liczonych od daty doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostarczenie towaru lub wykonanie usługi, a ustalenie tego terminu było rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
W ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji poszerzony został katalog czynów nieuczciwej konkurencji o działanie polegające na nieuzasadnionym wydłużaniu terminów zapłaty za dostarczone produkty lub wykonane usługi.
Zmieniono koszty przysługujące wierzycielowi od dłużnika z tytułu odzyskiwania należności w obrocie gospodarczym. Zostały one uzależnione od wielkości dochodzonego świadczenia pieniężnego:
– 40 euro – dochodzona należność nie przekracza 5 tys. złotych,
– 70 euro – dochodzona należność jest wyższa od 5 tys. i niższa niż 50 tys. złotych,
– 100 euro – dochodzona należność jest wyższa od 5 tys. i niższa niż 50 tys. Złotych
Pełna treść ustawy: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001649
