Podatki

Podatek od czynności cywilnoprawnych – jak obliczyć i gdzie zapłacić?

Udostępnij artykuł:

Każda osoba dokonuje codziennie czynności cywilnoprawnych, nawet jeśli nie zdaje sobie z tego sprawy. Drobne zakupy w markecie, wynajęcie mieszkania, odstąpienie od umowy – z wszystkimi tymi czynnościami związane są normy prawne, które uzależniają możliwość wywołania skutków prawnych od spełnienia określonych przesłanek. W przypadku niektórych zdarzeń o charakterze cywilnoprawnym powstaje obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC). W artykule poruszamy wszystkie najważniejsze kwestie związane z PCC, w szczególności wskazujemy przedmiot opodatkowania, opisujemy, w jaki sposób należy spełnić obowiązek podatkowy, a także wymieniamy stawki.

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) – przedmiot opodatkowania

Regulacje dotyczące PCC zostały zawarte w Ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych. Art. 1 ust. 1. ustawy określa katalog czynności cywilnoprawnych, które podlegają opodatkowaniu. Należą do niego:

  • umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
  • umowa pożyczki, pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
  • umowa darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
  • umowa dożywocia,
  • umowa o dział spadku oraz umowa o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
  • ustanowienie hipoteki,
  • ustanowienie odpłatnego użytkowania (w tym nieprawidłowego), a także odpłatnej służebności,
  • umowa depozytu nieprawidłowego,
  • umowa spółki.

Wymienione czynności cywilnoprawne podlegają opodatkowaniu PCC, jeśli ich przedmiotem są:

  • rzeczy, które znajdują się na terytorium Polski lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Polski albo
  • rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą – jeśli nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Polski i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Polski.

Należy ponadto zaznaczyć, że opodatkowaniu podlegają wszystkie te czynności, które modyfikują czynność podstawową (np. umowę sprzedaży), jeśli modyfikacja sprawia, że podwyższona zostaje podstawa opodatkowania.

Przedmiot opodatkowania PCC – wybrane przypadki szczególne

Przepisy Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zawierają regulacje szczególne dotyczące niektórych spośród wymienionych wyżej czynności.

Jak wskazuje przepis art. 1. ust. 4a, umowa zamiany podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jeżeli co najmniej jedna z rzeczy będących przedmiotem zamiany znajduje się na terytorium Polski lub jedno z praw majątkowych jest wykonywane na terytorium Polski.

Ponadto przepis art. 1. ust. 5 ustawy o PCC głosi, że umowa spółki i jej zmiana podlegają opodatkowaniu, jeżeli w chwili dokonania czynności na terytorium Polski znajduje się:

  • w przypadku spółki osobowej – siedziba tej spółki
  • w przypadku spółki kapitałowej:
    • rzeczywisty ośrodek zarządzania albo
    • siedziba tej spółki – jeżeli jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego.

Przepisy ustawy wskazują również, co należy traktować jako zmianę spółki podlegającą opodatkowaniu. Wyliczenie zmian aktualizujących obowiązek podatkowy zawiera przepis art. 1. ust. 3. ustawy.

Oferta: doradca podatkowy

Kto jest podatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC)?

Jak głosi przepis art. 4. ustawy, obowiązek podatkowy spoczywa na:

  • kupującym – przy umowie sprzedaży,
  • stronach czynności – przy umowie zamiany,
  • obdarowanym – przy umowie darowizny,
  • nabywcy własności nieruchomości – przy umowie dożywocia,
  • podmiocie nabywającym rzecz lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności – przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności,
  • użytkowniku lub nabywającym prawo służebności – przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności,
  • biorącym pożyczkę lub przechowawcy – przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego,
  • składającym oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki – przy ustanowieniu hipoteki,
  • wspólnikach – przy umowie spółki cywilnej,
  • spółce – przy innych niż umowa spółki cywilnej umowach spółki.

Podatek od czynności cywilnoprawnych – kto jest zwolniony z obowiązku podatkowego?

Ustawa przewiduje szereg przypadków, gdy osoba nie ma obowiązku uiszczenia podatku mimo dokonania czynności. Dana osoba jest zwolniona z podatku, jeśli:

  • pożycza nie więcej niż 9 637 zł (liczą się łącznie pożyczki z ostatnich 5 lat od jednej osoby) – jeśli jest to pożyczka od bliskiej rodziny, czyli: małżonka, dzieci, wnuków, prawnuków, rodziców, dziadków, pradziadków, pasierbów, pasierbic, rodzeństwa, ojczyma, macochy, zięcia, synowej, teściów,
  • pożycza pieniądze od osób spoza bliskiej rodziny – jeśli wysokość pożyczki nie przekracza 1 000 zł,
  • złoży formularz i udokumentuje otrzymanie pieniędzy, a pożycza więcej niż 9 637 zł od najbliższej rodziny, czyli: małżonka, dzieci, wnuków, prawnuków, rodziców, dziadków, pasierbów, pasierbic, rodzeństwa, ojczyma, macochy.
  • kupuje obce waluty,
  • kupuje rzeczy ruchome – pod warunkiem podstawa opodatkowania nie przekracza 1 000 zł.

Podstawa opodatkowania – od jakiej kwoty podatek od czynności cywilnoprawnych?

Przepisy ustawy regulują kwestię podstawy opodatkowania osobno w odniesieniu do każdej ze wskazanych wyżej czynności. Katalog podstaw opodatkowania znaleźć można w przepisie art. 6. ustawy. Wskazuje on, że podstawą opodatkowania jest:

  • przy umowie sprzedaży – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, które jest sprzedawane,
  • zamianie mieszkań – różnica ich wartości rynkowej,
  • przy zamianie rzeczy innych, niż mieszkania lub praw majątkowych – wartość rynkowa rzeczy lub praw majątkowych, od których przypada wyższy podatek,
  • przy darowiźnie – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań, które przejmuje obdarowany (np. wartość kredytu),
  • przy dożywociu – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego,
  • przy zniesieniu współwłasności lub dziale spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabywanego pond to, co do tej pory przysługiwało,
  • przy pożyczce i depozycie nieprawidłowym – kwota lub wartość pożyczki lub depozytu, a jeżeli liczba i suma wypłat nie była ustalona z góry, to wartość każdej z przekazanych kwot,
  • przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania i odpłatnej służebności – wartość świadczeń za okres, na jaki zostały ustanowione (jeśli na czas nieokreślony, to według uznania podatnika albo wartość świadczeń za lat 10, albo ich wartość w miarę wykonywania umowy).

W ustawie o PCC uregulowano ponadto zagadnienie ustalania wartości rynkowej przedmiotu czynności. Należy pamiętać, że wartość tę wyznacza się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów (art. 6. ust. 2.)

Ponadto, jak wskazuje art. 6. ust. 3. ustawy, jeżeli podatnik nie określił wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wezwie podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania i poda jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

W sytuacji, gdy podatnik, pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość, która nie odpowiada wartości rynkowej, organ podatkowy określi ją z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy. Warto dodać, że jeśli wartość rynkowa przedmiotu czynności cywilnoprawnej ustalona przez biegłego różni się od wartości podanej przez podatnika o więcej niż 33%, koszty powołania biegłego ponosi podatnik (art. 6. ust. 4.).

Podatek od czynności cywilnoprawnych – ile procent wartości rynkowej?

Stawka podatku została określona procentowo (w jednym przypadku kwotowo) osobno w odniesieniu do każdej czynności cywilnoprawnej. Jak wskazuje art. 7. ustawy, stawki wynoszą:

  • od umowy sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,
  • od umowy sprzedaży innych praw majątkowych – 1%,
  • od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,
  • od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1%,
  • od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – 1%,
    • chyba że podatnik przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej powoła się na fakt ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo jego zmiany, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony – wówczas stawka podatkowa wynosi 20%,
  • od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – 0,5%,
    • chyba że podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki lub depozytu nieprawidłowego:
      • przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony – wówczas stawka wynosi 20%,
      • przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej, biorący pożyczkę, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym – wówczas stawka wynosi 20%,
  • od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności ? 0,1%,
  • od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej – 19 zł,
  • od umowy spółki – 0,5%.

Jak obliczyć podatek od czynności cywilnoprawnych? Wystarczy pomnożyć wartość stawki procentowej przez ustaloną wartość rynkową czynności stanowiącą podstawę opodatkowania.
( Podatek od czynności cywilnoprawnych ) na jakie konto wpłacić należność?

Na osobie będącej podatnikiem PCC spoczywa obowiązek złożenia deklaracji PCC-3 bez uprzedniego wezwania organu podatkowego. Podatnik samodzielnie oblicza i wpłaca podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego (czyli najczęściej od dnia dokonania czynności) na konto urzędu skarbowego. Warto pamiętać, że w przypadku czynności, do dokonania których wymagana jest forma aktu notarialnego, podatnik nie musi składać deklaracji i uiszczać podatku – obowiązki podatnika przejmuje w takiej sytuacji notariusz.

Podatek od czynności cywilnoprawnych – podsumowanie
Warto mieć świadomość, że dokonanie niektórych czynności cywilnoprawnych wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego. Podatnik powinien dokładnie określić podstawę opodatkowania i spełnić ten obowiązek terminowo (14 dni) – w przeciwnym razie może narazić się na sankcje.

Praca zdalna i kontrola trzeźwości w Kodeksie pracy
Outsourcing księgowości: czym jest i dlaczego warto się na niego zdecydować?
Aktualności

Pokrewne artykuły

Zobacz również:

Uporządkuj finanse firmy korzystając z kompetencji najlepszych specjalistów.

Adres email

info@atl-group.pl

Numer telefonu

+48 12 633 54 72