Pracownicze Plany Kapitałowe formą powszechnego oszczędzania długoterminowego

Z dniem 1 stycznia 2019 r. wchodzi w życie ustawa wprowadzająca pracownicze plany kapitałowe (PPK), które mają być prowadzone w celu systematycznego oszczędzania przez ich uczestników z przeznaczeniem na wypłatę środków pieniężnych po osiągnięciu 60 roku życia na tych samych zasadach dla kobiet i mężczyzn. PPK mają być prowadzone na zasadach: powszechności i dobrowolności dla osób zatrudnionych.

1. Powszechność PPK – czyli kogo dotyczy wprowadzenie PPK?

Najprostszą odpowiedzią na powyższe pytanie jest wskazanie, że PPK dotyczą tak naprawdę wszystkich.  Docelowo bowiem każdy podmiot zatrudniający co najmniej jedną osobę będzie miał obowiązek zawarcia umowy o zarządzanie PPK, a w dalszej kolejności umowy o prowadzenie PPK. Obowiązek powyższy nie dotyczy tylko pracodawców zatrudniających pracowników na podstawie umowy o pracę, ale także: nakładców (zatrudniających osoby wykonujące pracę nakładczą), rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych (w stosunku do członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielczych kółek rolniczych), zleceniodawców (co do osób pracujących na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia), a także podmiotów, w których działa rada nadzorcza (odnośnie członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia funkcji).

Powyżej wskazano, że ,,docelowo” wprowadzenie PPK ma dotyczyć wszystkich, ponieważ obowiązek stosowania umowy o PPK ma być wprowadzany stopniowo, co oznacza, że przedmiotową ustawę będzie stosować się do:

• podmiotów zatrudniających, które zatrudniają co najmniej 250 osób zatrudnionych według stanu na dzień 31 grudnia 2018 r. – od dnia 1 lipca 2019 r.,
• podmiotów zatrudniających, które zatrudniają co najmniej 50 osób zatrudnionych według stanu na dzień 30 czerwca 2019 r. – od dnia 1 stycznia 2020 r.,
• podmiotów zatrudniających, które zatrudniają co najmniej 20 osób zatrudnionych według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. – od dnia 1 lipca 2020 r.,
• podmiotów zatrudniających będących jednostkami sektora finansów publicznych (niezależnie od liczby osób zatrudnionych) – 1 stycznia 2021 r.;
• pozostałych podmiotów zatrudniających – od dnia 1 stycznia 2021 r.

Można więc wskazać, że system PPK będzie powszechny dopiero z dniem 1 stycznia 2021 r.

2. Wprowadzenie PPK a obowiązki po stronie podmiotu zatrudniającego.

Konieczność stosowania ustawy o PPK oznacza dla podmiotów zatrudniających szereg nowych obowiązków, czyli w szczególności:

• obowiązek zawarcia umowy o zarządzanie PPK – umowę taką zawiera się z instytucją finansową, którą może być fundusz inwestycyjny, fundusz emerytalny, pracownicze towarzystwo emerytalne lub zakład ubezpieczeń (wszystkie te podmioty muszą być wpisane do specjalnej ewidencji PPK). Podmiot zatrudniający wybiera taką instytucję finansową, w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a w przypadku braku takiej organizacji w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych wyłonioną w trybie przyjętym w danym podmiocie zatrudniającym. W przypadku braku osiągnięcia porozumienia podmiot zatrudniający samodzielnie wybiera instytucję finansową. Podmiot zatrudniający zawiera umowę o zarządzanie PPK nie później niż na 10 dni roboczych przed dniem, w którym w stosunku do pierwszej osoby zatrudnionej jest obowiązany zawrzeć umowę o prowadzenie PPK.
• obowiązek zawarcia umowy o prowadzenie PPK – umowę taką zawiera się z instytucją finansową, z którą podmiot zatrudniający zawarł uprzednio umowę o zarządzanie PPK. Podmiot zatrudniający nie musi zawierać umowy o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej, która najpóźniej w pierwszym dniu zatrudnienia ukończyła 70 lat. W przypadku osoby zatrudnionej w wieku pomiędzy 55. a 70. rokiem życia podmiot zatrudniający ma obowiązek zawrzeć taką umowę wyłącznie na wniosek tej osoby. Podmiot zatrudniający zawiera umowę o prowadzenie PPK po upływie trzeciego miesiąca zatrudnienia w podmiocie zatrudniającym, nie później niż do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin trzech miesięcy zatrudnienia. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy o PPK: ,,Przyjęcie terminu trzech miesięcy zatrudnienia wynika ze specyfiki prawa pracy, w tym np. z długości umów o pracę na okresy próbne, które mogą być zawierane na 3 miesiące”.
• obowiązek obliczania, pobierania i dokonywania wpłat na PPK- wpłat dokonuje się, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał stosunek prawny wynikający z umowy o prowadzenie PPK. Wpłaty są współfinansowane przez podmiot zatrudniający i uczestnika PPK. Można wyróżnić wpłaty podstawowe oraz wpłaty dodatkowe, których wysokość odnoszona jest do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe uczestnika PPK (dalej: wynagrodzenie). Podmiot zatrudniający finansuje wpłatę podstawową w wysokości 1,5% wynagrodzenia oraz może zadeklarować wpłaty dodatkowe w wysokości do 2,5% wynagrodzenia. Natomiast osoba zatrudniona finansuje wpłatę podstawową w wysokości 2% wynagrodzenia (wysokość tej wpłaty może być niższa jeżeli osoba zatrudniona zarabia mniej niż 1,2-krotność minimalnego wynagrodzenia) oraz wpłatę dodatkową do 2% wynagrodzenia. Podmiot zatrudniający zobowiązany jest do obliczania i dokonywania wpłat do wybranej instytucji finansowej finansowanych przez ten podmiot oraz do obliczenia, pobrania od uczestnika PPK i dokonania wpłat do wybranej instytucji finansowej wpłat finansowanych przez uczestnika PPK.

Z powyższych obowiązków zwolnieni są:

1. mikroprzedsiębiorcy (zatrudniający mniej niż 10 pracowników, spełniający odpowiednie wymogi jeżeli chodzi o wysokość rocznego obrotu) jeżeli wszystkie osoby zatrudnione złożą podmiotowi zatrudniającemu deklarację o rezygnacji z uczestnictwa z PPK (o czym poniżej);
2. podmioty zatrudniające będące osobami fizycznymi, które zatrudniają, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tych podmiotu, osobę fizyczną, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tej osoby;
3. podmioty zatrudniające, które zawarły umowę o zarządzanie PPK oraz umowy o prowadzenie PPK, a następnie utworzyły pracowniczy program emerytalny (PPE) i odprowadzają składki podstawowe do PPE w wysokości co najmniej 3,5% wynagrodzenia po spełnieniu wymogów przewidzianych w ustawie.

3. Co oznacza dobrowolność oszczędzania w ramach PPK?

Uczestnictwo w PPK jest dobrowolne. Osoba zatrudniana będzie mogła zrezygnować w każdym czasie z dokonywania wpłat do PPK na podstawie pisemnej deklaracji złożonej podmiotowi zatrudniającemu. Co oznacza, że podmiot zatrudniający nie będzie dokonywał wpłat na PPK począwszy od miesiąca, w którym złożono deklarację o rezygnacji. Należy zaznaczyć, że nakłanianie do rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK przez podmiot zatrudniający będzie stanowiło wykroczenie, zagrożone karą grzywny. Dodatkowo, Ustawodawca wprowadził mechanizm promujący oszczędzanie w ramach PPK, mianowicie po upływie czterech lat następujących po roku, w którym złożono rezygnację z oszczędzania w ramach PPK, podmiot zatrudniający ponownie rozpocznie dokonywanie wpłat za osobę, która zrezygnowała z dokonywania wpłat na PPK, o ile ta osoba znowu nie zrezygnuje z tej formy oszczędzania.

4. Wpłata powitalna i dopłaty roczne do PPK ze strony Państwa.

Warto podkreślić, że ustawa o PPK przewiduje więcej rozwiązań, które mają motywować osoby zatrudnione do oszczędzania w ramach PPK. Są nimi przede wszystkim wpłaty na konto uczestnika PPK wypłacane przez państwo z Funduszu Pracy tj. wpłata powitalna i dopłata roczna. Wpłata powitalna wynosi 250 zł i przysługuje jednorazowo osobie, która przez co najmniej 3 pełne miesiące jest uczestnikiem PPK.  Natomiast dopłata roczna o równowartości 240 zł przysługuje uczestnikowi PPK spełniającemu warunek odpowiedniej wysokości wpłat w danym roku kalendarzowym. Uczestnik PPK uzyskuje dopłatę roczną jeśli kwota wpłat podstawowych i dodatkowych w danym roku kalendarzowym jest równa co najmniej kwocie wpłat podstawowych należnych od kwoty stanowiącej 6-krotność minimalnego wynagrodzenia. W warunkach roku 2019 (przy wynagrodzeniu minimalnym 2 250 zł), aby otrzymać dopłatę roczną, należałoby więc dokonać wpłat w wysokości  472,50 zł (6 x 2 250 zł x 3,5%).

Konkludując warto wskazać, że mimo zwiększenia obciążeń po stronie podmiotów zatrudniających związanych z wprowadzeniem PPK, to zmiany w omawianym zakresie wydają się być pozytywne. Należy bowiem pamiętać, że aktualnie niewielki procent Polaków odkłada pieniądze na przyszłość.  Jak wynika z Zielonej Księgi Przeglądu Emerytalnego 2016 r. – trzy czwarte Polaków w żaden sposób nie oszczędza pieniędzy z przeznaczeniem na zabezpieczenie na starość, a głównym powodem nieoszczędzania na cele emerytalne jest brak wystarczających środków finansowych. Wśród osób nie odkładających na starość ok. 11% ma odpowiednie środki, aby rozpocząć oszczędzanie. Wprowadzenie mechanizmu długoterminowego oszczędzania pozwoli zapewnić dodatkowe środki osobom zatrudnionym na przyszłość (oczywiście przy założeniu, że osoby zatrudnione będzie stać na comiesięczne wpłaty na PPK). Warto podkreślić, że dokonywane wpłaty na PPK nie przepadają w przypadku śmierci uczestnika PPK, a są wypłacane małżonkowi tego uczestnika lub/oraz osobom uprawnionym wskazanym przez uczestnika PPK. Warto wziąć pod uwagę powyższe okoliczności w przypadku rozważania uczestnictwa w PPK.